پلوس (معمولاً محور نیم‌بند یا «axle shaft» و مفاصل CV در خودروهای دیفرانسیل جلو) یکی از قطعات کلیدی در سیستم انتقال نیرو است؛ نیروی موتور را از گیربکس به چرخ‌ها منتقل می‌کند. حال اگر این قطعه دچار خرابی شود، تأثیر آن بر ایمنی، عملکرد و هزینه تعمیر بسیار شدید خواهد بود. در این مقاله، ما به صورت کامل، علمی و درعین‌حال قابل‌فهم برای همه، علائم خرابی پلوس را بررسی می‌کنیم، دلایل آن را بازگو می‌کنیم، خطراتش را گوشزد می‌کنیم، و راهکارهایی کاربردی برای تشخیص و تعمیر ارائه می‌دهیم. این متن فراتر از صرفاً فهرست علائم است — ما به «چرا؟»، «چگونه؟» و «چه باید کرد؟» نیز می‌پردازیم تا شما بتوانید کنترل وضعیت خودرویتان را در دست بگیرید.
| شماره |
علامت خرابی پلوس |
توضیح دقیق و علمی |
علت اصلی |
راهکار پیشنهادی |
| 1 |
صدای کلیک یا تق‌تق هنگام گردش فرمان |
در اثر نشت گریس یا سایش مفصل خارجی هنگام انتقال نیرو در زاویه زیاد ایجاد می‌شود. |
پارگی گردگیر، نشت گریس، ورود خاک |
بررسی و تعویض گردگیر یا مفصل پلوس |
| 2 |
لرزش فرمان یا بدنه در سرعت بالا |
تاب یا خمیدگی محور باعث انتقال ارتعاش به چرخ‌ها و فرمان می‌شود. |
خم شدن شفت یا فرسودگی داخلی |
چکاب تعلیق، بالانس چرخ و تعویض پلوس |
| 3 |
روغنی شدن اطراف لاستیک |
نشانه خروج گریس از مفصل در اثر پارگی گردگیر است. |
پارگی گردگیر لاستیکی |
تعویض سریع گردگیر و بررسی مفصل |
| 4 |
کشیده شدن خودرو به یک سمت |
در اثر انتقال نامتقارن نیرو بین چرخ‌ها رخ می‌دهد. |
تاب در شفت یا خرابی مفصل |
تنظیم فرمان و بررسی محور پلوس |
| 5 |
کاهش شتاب یا سختی در حرکت |
وقتی انتقال نیرو ناقص باشد، موتور فشار بیشتری می‌کشد. |
شکستگی مفصل یا شفت |
تعویض کامل محور پلوس |
| 6 |
صدای تق یا تالاپ هنگام تعویض دنده |
سایش سه‌شاخه داخلی یا بلبرینگ پلوس باعث ایجاد ضربه صوتی می‌شود. |
فرسودگی مفصل داخلی |
تعمیر یا تعویض سه‌شاخه و بلبرینگ |
| 7 |
روشن شدن چراغ چک (در برخی خودروها) |
در اثر فشار غیرعادی روی گیربکس یا سنسورهای انتقال نیرو ممکن است رخ دهد. |
اختلال در انتقال نیرو |
اتصال دیاگ و بررسی سیستم انتقال نیرو |
آموزش تعمیرات گیربکس اتومات
پلوس چیست و چرا خراب می‌شود؟
مفصل CV یا همان «constant-velocity joint» به همراه شفت نیم‌بند (پلوس) در خودروهایی که چرخ‌ها باید همواره در زاویه تغییر کنند (مثلاً خودروهای دیفرانسیل جلو) استفاده می‌شود. این مفصل با حفظ سرعت چرخش یکنواخت (ثابت) بین شفت و چرخ، امکان پیچش، حرکت بالا/پایین در تعلیق و گردش فرمان را فراهم می‌سازد.
اجزای اصلی پلوس
-
شفت یا محور نیم‌بند
-
مفصل CV بیرونی (outer joint)
-
مفصل CV داخلی (inner joint)
-
گردگیر لاستیکی (Boot) که گریس را نگه می‌دارد
-
گریس داخل مفصل
چرا پلوس خراب می‌شود
-
پارگی یا ترک گردگیر → نشت گریس، ورود آب/گرد و غبار → سایش مفصل
-
تاب یا خم شدن شفت (مثلاً پس از ضربه)
-
فرسودگی بلبرینگ‌ها یا سه‌شاخه‌های داخل محور
-
بارگذاری زیاد، پیچش‌های مکرر، رانندگی در مسیرهای ناهموار
-
عدم سرویس‌کردن به‌موقع (مثلاً بررسی وضعیت گردگیرها)
وقتی پلوس خراب شود، انتقال نیرو به چرخ‌ها ناقص می‌گردد و علاوه بر کاهش عملکرد خودرو، احتمال خطر حادثه، آسیب به گیربکس یا سیستم تعلیق، و هزینه تعمیرات بیشتر می‌شود.
علائم خرابی پلوس
صدای کلیک هنگام گردش فرمان
وقتی خودرو در حال گردش است، مفصل خارجی (outer CV) تحت زاویه شدید قرار می‌گیرد. اگر گردگیر پاره شده و گریس کم باشد، مفصل سایش می‌کند و صدای واضح «کلیک»، «تَک»، یا «پَک» ایجاد می‌شود. فرمان را در جای پارک کامل بچرخانید (مثلاً گردش کامل به چپ) و کامیون‌مانند یک دایره کوچک بپیچید — اگر در یک جهت بیشتر از جهت دیگر صدا دارید، احتمالاً پلوس آن سمت ایراد دارد.
لرزش یا تکان فرمان/کابین
فرسودگی یا تاب در محور باعث می‌شود که در سرعت‌های بالا یا هنگام شتاب‌گیری، نیرو با ناهماهنگی به چرخ منتقل شود و ارتعاش تولید شود. این لرزش ممکن است در فرمان، کف خودرو یا صندلی‌ها احساس شود.
نشت گریس و روغنی شدن اطراف لاستیک
گردگیر پاره شده باعث می‌شود گریس داخل مفصل به بیرون نشت کند و روی چرخ یا لاستیک دیده شود. این علامت، تقریباً بدون خطا یکی از شاخص‌های ابتدایی خرابی است.
کشیده شدن خودرو به یک سمت یا بی‌ثباتی در فرمان
وقتی محور یا مفصل به‌درستی نیرو را منتقل نکند، یکی از چرخ‌ها ممکن است کمی نسبت به دیگری کار کند یا نیروی چرخش کمی متفاوت منتقل شود — نتیجه: خودرو نسبت به مسیر مستقیم کمی منحرف می‌شود.
تقه یا صدا هنگام تعویض دنده یا انتقال ناگهانی نیرو
این علامت می‌تواند ناشی از خرابی سه‌شاخه پلوس یا بلبرینگ‌های مشعلی باشد. مثلاً هنگام تعویض دنده یا بارگذاری ناگهانی خودرو (شتاب‌گیری یا پایین آوردن ناگهانی گاز) صدای «تالاپ» یا «تق» شنیده می‌شود.
کاهش شتاب یا سختی در حرکت
اگر پلوس نتواند به‌درستی نیرو را منتقل کند، خودرو در شتاب اولیه ضعیف‌تر عمل می‌کند یا حتی ممکن است در حالت‌های خاص نتواند حرکت کند.
روش تشخیص و بررسی خرابی پلوس
گام ۱: بررسی ظاهری
گام ۲: آزمایش رانندگی
گام ۳: تست بارگذاری
گام ۴: تفکیک از مشکلات دیگر
زیرا بسیاری از علائم مشابه از سوی بلبرینگ چرخ، گیربکس، تعلیق یا لاستیک نیز ایجاد می‌شوند. مثلاً لرزش فرمان می‌تواند ناشی از بالانس نامناسب چرخ یا مشکلات تعلیق باشد.
دلایل دقیق خرابی پلوس
۱. پارگی گردگیر (Boot Failure): گردگیر لاستیکی مسئول نگهداری گریس و جلوگیری از نفوذ آلاینده‌هاست. با پارگی آن، مفصل زودتر فرسوده می‌شود.
۲. ورود گرد و آب: گرد و غبار یا آب داخل مفصل باعث سایش شدید ساچمه‌ها یا غلتک‌ها می‌شود.
۳. خم شدن یا تاب شفت: مثلاً پس از برخورد با چاله یا لبه جدول، محور ممکن است تاب گیرد.
۴. بارگذاری زیاد یا کارکرد طولانی بدون سرویس: مفاصل CV تحت بار زیاد مستعد خرابی هستند، بویژه وقتی گریس ته‌کف کند یا حرارت زیاد شود.
۵. ناهماهنگی اجزای دیگر انتقال نیرو: اگر گیربکس، پل یا سه‌شاخه‌ها شل یا آسیب دیده باشند، محور نیز تحت فشار بیشتری می‌افتد.
۶. تأثیر روی گیربکس و سیستم انتقال: خرابی مفصل CV می‌تواند باعث فشار روی گیربکس شود و طول عمر گیربکس را کاهش دهد.
خطرات نادیده گرفتن خرابی پلوس
اگر علائم خرابی پلوس نادیده گرفته شود، ممکن است با عواقب زیر مواجه شوید:
-
از دست دادن کنترل خودرو به‌ویژه در سرعت بالا یا هنگام پیچیدن.
-
آسیب به گیربکس، دیفرانسیل یا اجزای انتقال نیرو.
-
هزینه تعمیر بسیار بیشتر نسبت به تعویض به‌موقع.
-
خطر انفصال شفت و بروز حادثه در حرکت.
-
ارتعاشات مزمن که باعث خستگی راننده و کاهش ایمنی می‌شود.
نتیجه‌گیری
خرابی پلوس یکی از مشکلات مهم سیستم انتقال نیروست که اگر به موقع تشخیص داده شود، می‌توان آن را با هزینه منطقی تعمیر کرد؛ اما اگر نادیده گرفته شود، پیامدهای جدی برای ایمنی و هزینه صاحب خودرو دارد. با شناخت علائم واضح مانند صدای کلیک هنگام گردش فرمان، لرزش در حرکت، روغنی شدن اطراف لاستیک، یا کشیده شدن خودرو، می‌توانید زودتر دست به کار شوید.
اگر هرگونه علامتی مشاهده کردید — سریعاً خودرو را متوقف کرده و بررسی نمایید. به یاد داشته باشید که با سرویس‌های منظم و چک‌های دوره‌ای می‌توانید عمر این قطعه را طولانی‌تر کنید و از هزینه‌های بعدی و خطرات احتمالی پیشگیری نمایید.
بازدیدها: 1
