انواع سنسور گیربکس
1. سنسور سرعت خودرو (Vehicle Speed Sensor — VSS)
سنسور سرعت خودرو (Vehicle Speed Sensor – VSS) وظیفه دارد سرعت چرخش چرخ یا گیربکس را اندازه‌گیری کرده و اطلاعات را به ECU (کامپیوتر خودرو) و سیستم کیلومترشمار ارسال کند.
علائم خرابی سنسور سرعت خودرو
- اختلال در نمایش سرعت روی کیلومترشمار
- عدد سرعت روی صفحه کیلومتر بالا و پایین می‌شود یا اصلاً نمایش داده نمی‌شود.
- تغییرات نامنظم در تعویض دنده (در گیربکس اتوماتیک)
- گیربکس اتوماتیک به درستی دنده عوض نمی‌کند، یا دیر و زود دنده را تغییر می‌دهد.
- روشن شدن چراغ چک موتور (Check Engine)
- ECU خطای مربوط به VSS را ثبت کرده و چراغ چک روشن می‌شود.
- افزایش مصرف سوخت
- چون ECU اطلاعات دقیق سرعت ندارد، زمان‌بندی تزریق سوخت و جرقه به هم می‌ریزد.
- غیرفعال شدن کروز کنترل
- سیستم کروز برای ثابت نگه‌داشتن سرعت به داده‌های سنسور سرعت نیاز دارد.
- کارکرد نامنظم موتور در حالت درجا یا هنگام ترمز ناگهانی
- ممکن است موتور هنگام توقف ناگهانی خاموش شود یا دور موتور نوسان داشته باشد.
- لرزش و ضربه در هنگام رانندگی
- به خصوص در سرعت‌های بالا، به دلیل خطا در ارسال اطلاعات به ECU.
روش تست: خواندن کد خطا، تست ولتاژ/پالس با مولتی‌متر یا اسیلوسکوپ.
رایج در: همه خودروها (دستی و اتومات).
علت خرابی سنسور سرعت خودرو
- آلودگی و تجمع براده فلزی یا گرد و خاک
- چون سنسور نزدیک به گیربکس یا چرخ نصب می‌شود، ممکن است براده‌های فلزی ناشی از ساییدگی دنده‌ها یا گرد و غبار باعث اختلال در عملکرد آن شوند.
- سوختن یا خراب شدن مدار الکترونیکی داخلی
- به دلیل نوسانات برق، اتصال کوتاه یا ورود رطوبت به داخل سنسور.
- خرابی سیم‌کشی و اتصالات
- پوسیدگی، شل شدن یا قطع شدن سیم‌ها و سوکت باعث می‌شود سیگنال درست به ECU نرسد.
- ضربه یا فشار مکانیکی
- برخورد جسم سخت، تصادف یا نصب و باز کردن نادرست می‌تواند سنسور را از کار بیندازد.
- خرابی دنده حلزونی (گیربکسی)
- در برخی خودروها سنسور سرعت توسط یک دنده کوچک از گیربکس حرکت می‌گیرد؛ اگر این دنده ساییده یا شکسته شود، سنسور داده درستی دریافت نمی‌کند.
- نفوذ آب یا روغن
- ورود روغن گیربکس یا آب به داخل سوکت و محفظه سنسور باعث خرابی یا اختلال در سیگنال‌دهی می‌شود.
- کیفیت پایین یا عمر مفید تمام‌شده سنسور
- استفاده از سنسورهای غیراصلی یا قدیمی بودن قطعه هم یکی از دلایل شایع خرابی است.
2. سنسور دور ورودی/خروجی گیربکس (Input/Output Shaft Speed Sensor)
کارکرد: مقایسه سرعت ورودی و خروجی برای تشخیص لغزش و تعویض صحیح دنده.
علائم خرابی: لغزش گیربکس، شیفت‌های ناگهانی یا نامنظم، کد TCM.
روش تست: دیاگ، مقایسه پالس‌ها در حالت حرکت.
رایج در: اتومات، DCT، بعضی CVTها.
3. سنسور فشار روغن گیربکس (Line Pressure or Hydraulic Pressure Sensor)
کارکرد: اندازه‌گیری فشار هیدرولیک داخل گیربکس برای کنترل شیفت و کلاچ‌ها.
علائم خرابی: تعویض نامناسب دنده، لغزش، تقه زدن در شیفت، چراغ چک.
روش تست: دیاگ برای کدها، تست فشار هیدرولیک با گیج، بررسی کانکتور.
رایج در: گیربکس‌های اتومات و CVT.
4. سنسور دمای روغن گیربکس (Transmission Fluid Temperature Sensor — TFT)
کارکرد: اندازه‌گیری دمای روغن برای محافظت و تنظیم برنامه شیفت.
علائم خرابی: تغییر رفتار شیفت در دماهای مختلف، چراغ اخطار، پیام خطای دما.
روش تست: دیاگ و مقایسه دما با سنسور خارجی، بررسی سیم‌کشی.
رایج در: اتومات و CVT.
5. سنسور موقعیت دسته‌دنده / سنسور رِنج (Range / Gear Selector Position Sensor)
کارکرد: اعلام حالت P/R/N/D یا دنده انتخاب‌شده به ECU/TCM.
علائم خرابی: استارت نخوردن، عدم شناسایی پارک یا خلاص، روشن شدن چراغ خطا.
روش تست: دیاگ، بررسی کانکتور یا تعویض سوییچ.
رایج در: اتومات.
6. سنسور موقعیت میل‌گاردان/آفست (Shift Lever / Shift Position Sensors)
کارکرد: تعیین موقعیت مکانیکی شیفتر و هماهنگی فرماندهی شیفت.
علائم خرابی: گیربکس در دنده معیّن گیر کند یا شیفت نکند، کد خطا.
روش تست: دیاگ، تست مقاومت/ولتاژ سوئیچ.
رایج در: اتومات و DCT
7. سنسور موقعیت کلاچ / سنسور پدال کلاچ (Clutch Position / Pedal Switch)
کارکرد: در خودروهای دستی یا DCT برای تشخیص فشرده شدن کلاچ (برای استارت یا تعویض).
علائم خرابی: عدم استارت، دشوار شدن تعویض دنده، پیام خطای کلاچ.
روش تست: تست عملکرد مکانیکی و الکتریکی سوئیچ.
رایج در: دستی، DCT، نیمه‌اتومات.
8. سنسور زاویه/موقعیت گیربکس (Transmission Output Shaft Angle / Position Sensor)
کارکرد: در برخی سیستم‌ها برای سنجش موقعیت شفت‌ها یا صفحات و کمک به هماهنگی الکترونیکی.
علائم خرابی: کدهای غیرمعمول، هماهنگی نامناسب شیفت.
رایج در: خودروهای پیشرفته/الکترونیکی.
9. سنسور موقعیت کلاچ دوکلاچه و سنسور فشار کلاچ (DCT Clutch Position/Pressure Sensors)
کارکرد: کنترل دقیق کلاچ‌های دوگانه برای تعویض نرم و هماهنگ.
علائم خرابی: ضربه در تعویض، لغزش یک کلاچ، نوسان دور موتور.
رایج در: گیربکس‌های دوکلاچه.
نکات تکمیلی و تفاوت سنسورها با عملگرها
بعضی قطعات مثل سولنوئیدها (solenoids) و پمپ‌ها عملگر (actuator) هستند، نه سنسور؛ با این حال خرابی‌شون علائم مشابهی با سنسور میده.
همیشه قبل از تعویض سنسور: دیاگ بزنید، سیم‌کشی و کانکتور را چک کنید، و سطح/کیفیت روغن را بررسی کنید — چون بسیاری از خطاها از وضعیت روغن یا اتصال ناشی می‌شه.
